دعای پنجاهم صحیفه سجادیه

دعای پنجاهم صحیفه سجادیه
	; نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری
اطلاعات دعا و زیارت
موضوع	دعا هنگام خوف و خشیت از خدا
مأثور/غیرمأثور	مأثور
صادره از	امام سجاد(ع)
راوی	متوکل بن هارون
منابع شیعی	صحیفه سجادیه
دعاها و زیارات مشهور
	دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین

دعای پنجاهم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد(ع) است که هنگام ترس و خشیت از خدا به‌خاطر گناهان خوانده می‌شود. در این دعا خدا خالق، پروش‌دهنده و روزی‌دهنده انسان معرفی شده و مغفرت او عامل ایجاد امید برای انسان دانسته است. همچنین به آگاهی خدا از ذات انسان و توبه‌پذیر بودن خدا اشاره شده است.

دعای پنجاهم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون شهود و شناخت اثر حسن ممدوحی کرمانشاهی به زبان فارسی و در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.

آموزه‌ها

دعای پنجاهم، از دعاهای صحیفه سجادیه است که هنگام ترس از خدا خوانده می‌شود. به گفته ممدوحی کرمانشاهی از شارحان صحیفه گناهان موجب هراس مؤمن می‌شود. از این‌رو در این دعا بازگشت به سوی خدا، یگانه پناه‌گاه مؤمن به شمار می‌آید. آموزه‌های این دعا به شرح ذیل است:

خدا خالقِ انسان، پرورش‌دهنده و روزی دهنده او
ترس از رسوایی به‌خاطر گناهان ثبت‌شده در پرونده اعمال
گناه عامل هدررفتن استعدادهای انسانی و ایجاد گرفتاری
نجات از یأس و ناامیدی با مژده مغفرت از سوی خدا
امید به عفو الهی عامل امید به زندگی
بی فایده بودن گریز از قلمرو خداوند
اعتراف به استحقاق داشتن برای عذاب در برابر گناهان
عذاب پروردگار عین عدالت است.
نیاز نداشتن خدا به عذاب بندگان
پوشیده نبودن اسرار آسمان و زمین از خدا
آتش جهنم بالاتر از طاقت و توان انسان.
درخواست ترحّم و مغفرت از سوی خدا
اعتراف به بزرگی سلطنت خداوند وپایداری آن
بی تأثیر بودن اطاعت و معصیت در دوام مُلک الهی و منقصت آن
آگاهی معصومان(ع) به اسمای پنهان خدا
آگاهی خدا به ذات انسان‌ها
خدا بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.
جاودانه بودن فرمانروایی خدا بر عالم خلقت

شرح‌ها

دعای پنجاهم در شرح‌های صحیفه سجادیه از جمله در کتاب‌های دیار عاشقان اثر حسین انصاریان، شهود و شناخت اثر محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری به زبان فارسی شرح شده است.

دعای پنجاهم صحیفه سجادیه همچنین در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی، فی ظلال الصحیفة السجادیة اثر محمدجواد مغنیه، ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی و آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل‌الله به زبان عربی شرح شده است. واژه‌های این دعا هم در شرح‌های لغوی مانند تعلیقات علی الصحیفة السجادیة اثر فیض کاشانی و شرح الصحیفة السجادیة نوشته عزالدین جزائری توضیح داده شده است.

متن و ترجمه

دعای پنجاهم صحیفه سجادیه

مـتـن

ترجمه

وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي الرَّهْبَةِ (۱) اللَّهُمَّ إِنَّكَ خَلَقْتَنِي سَوِيّاً، وَ رَبَّيْتَنِي صَغِيراً، وَ رَزَقْتَنِي مَكْفِيّاً (۲) اللَّهُمَّ إِنِّي وَجَدْتُ فِيمَا أَنْزَلْتَ مِنْ كِتَابِكَ، وَ بَشَّرْتَ بِهِ عِبَادَكَ أَنْ قُلْتَ: «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» وَ قَدْ تَقَدَّمَ مِنِّي مَا قَدْ عَلِمْتَ وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، فَيَا سَوْأَتَا مِمَّا أَحْصَاهُ عَلَيَّ كِتَابُكَ (۳) فَلَوْ لَا الْمَوَاقِفُ الَّتِي أُؤَمِّلُ مِنْ عَفْوِكَ الَّذِي شَمِلَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ لَأَلْقَيْتُ بِيَدِي، وَ لَوْ أَنَّ أَحَداً اسْتَطَاعَ الْهَرَبَ مِنْ رَبِّهِ لَكُنْتُ أَنَا أَحَقَّ بِالْهَرَبِ مِنْكَ، وَ أَنْتَ لَا تَخْفَى عَلَيْكَ خَافِيَةٌ فِي الْأَرْضِ وَ لَا فِي السَّمَاءِ إِلَّا أَتَيْتَ بِهَا، وَ كَفَى بِكَ جَازِياً، وَ كَفَى بِكَ حَسِيباً. (۴) اللَّهُمَّ إِنَّكَ طَالِبِي إِنْ أَنَا هَرَبْتُ، وَ مُدْرِكِي إِنْ أَنَا فَرَرْتُ، فَهَا أَنَا ذَا بَيْنَ يَدَيْكَ خَاضِعٌ ذَلِيلٌ رَاغِمٌ، إِنْ تُعَذِّبْنِي فَإِنِّي لِذَلِكَ أَهْلٌ، وَ هُوَ- يَا رَبِّ- مِنْكَ عَدْلٌ، وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّي فَقَدِيماً شَمَلَنِي عَفْوُكَ، وَ أَلْبَسْتَنِي عَافِيَتَكَ. (۵) فَأَسْأَلُكَ- اللَّهُمَّ- بِالْمَخْزُونِ مِنْ أَسْمَائِكَ، وَ بِمَا وَارَتْهُ الْحُجُبُ مِنْ بَهَائِكَ، إِلَّا رَحِمْتَ هَذِهِ النَّفْسَ الْجَزُوعَةَ، وَ هَذِهِ الرِّمَّةَ الْهَلُوعَةَ، الَّتِي لَا تَسْتَطِيعُ حَرَّ شَمْسِكَ، فَكَيْفَ تَسْتَطِيعُ حَرَّ نَارِكَ،! وَ الَّتِي لَا تَسْتَطِيعُ صَوْتَ رَعْدِكَ، فَكَيْفَ تَسْتَطِيعُ صَوْتَ غَضَبِكَ! (۶) فَارْحَمْنِيَ- اللَّهُمَّ- فَإِنِّي امْرُؤٌ حَقِيرٌ، وَ خَطَرِي يَسِيرٌ، وَ لَيْسَ عَذَابِي مِمَّا يَزِيدُ فِي مُلْكِكَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ، وَ لَوْ أَنَّ عَذَابِي مِمَّا يَزِيدُ فِي مُلْكِكَ لَسَأَلْتُكَ الصَّبْرَ عَلَيْهِ، وَ أَحْبَبْتُ أَنْ يَكُونَ ذَلِكَ لَكَ، وَ لَكِنْ سُلْطَانُكَ- اللَّهُمَّ- أَعْظَمُ، وَ مُلْكُكَ أَدْوَمُ مِنْ أَنْ تَزِيدَ فِيهِ طَاعَةُ الْمُطِيعِينَ، أَوْ تَنْقُصَ مِنْهُ مَعْصِيَةُ الْمُذْنِبِينَ. (۷) فَارْحَمْنِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، وَ تَجَاوَزْ عَنِّي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ، وَ تُبْ عَلَيَّ، إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ‏.

دعاى آن حضرت است در خوف از خدا (۱) خدایا! مرا درست اندام و موزون و متناسب آفریدی و در حالی که کوچک و ناتوان بودم، پرورشم دادی؛ و به اندازه کافی روزی‌ام بخشیدی. (۲) خدایا! در آنچه از قرآنت نازل فرمودی و بندگانت را به آن مژده دادی، یافتم که فرمودی: «ای بندگان من که به سبب گناه بر خود زیاده‌روی کردید! از رحمت خدا نومید نشوید؛ مسلماً خدا همۀ گناهان را می‌آمرزد»؛ در گذشته از من گناهانی سر زد که به آن‌ها آگاهی؛ و خطاها و معصیت‌هایی بر عهدۀ من است که به اندازه و مقدار و کیفیت و چگونگی آن‌ها از من داناتری؛ پس وای به رسوایی من از آنچه پروندۀ من ثبت کرده، پرونده‌ای که تو برای نگارش اعمال مقرّر فرموده‌ای. (۳) و اگر نبود محل‌ها و جایگاه‌هایی که به عفو و بخششت که فراگیر هر چیز است امید ببندم، خود را از دست می‌دادم؛ و از نجاتم مأیوس می‌شدم. اگر کسی می‌توانست از پروردگارش بگریزد؛ من به خاطر این همه گناهانم، برای این که دچار عذاب نشوم، به گریز از تو سزاوارتر بودم؛ تویی که نه در زمین و نه در آسمان، رازی از تو پوشیده نیست؛ و آن را در عرصه‌گاه قیامت حاضر می‌کنی و همین بس که تو کیفر دهنده و حسابگر باشی که در کیفر و حساب، به افراد و اشخاص و آلات و ابزار نیاز نداری. (۴) خدایا! تو خواستار و جویندۀ منی اگر بگریزم؛ و تو دریابندۀ منی، اگر فرار کنم. اینک منم که در برابرت قرار دارم؛ فروتن، خوار، بینی به خاک مالیده. اگر عذابم کنی سزاوار آنم و عذاب من از ناحیۀ تو -ای پروردگار- عین عدالت است؛ و اگر از من بگذری، برنامۀ تازه‌ای نیست؛ چرا که از دیرباز گذشتت مرا فرا گرفته و جامۀ تندرستی و سلامتت را بر من پوشانده‌ای. (۵) خدایا! به حقّ نام‌های مبارکت که در دانش تو محفوظ است و احدی از آن خبر ندارد و به جمال و زیبایی‌ات که پرده‌های نور آن را پوشانده، از توی می خواهم که بر این وجود بی‌تاب و این استخوان‌های کهنۀ پوسیده، رحمت آری. وجود ناتوانی که توانایی گرمی آفتابت را ندارد، چگونه تاب، گرمی آتشت را دارد؟! و وجودی که قدرت شنیدن خروش رعدت را ندارد، چگونه توان شنیدن فریاد خشمت را دارد؟! (۶) خدایا! به من رحم کن؛ زیرا که من فردی حقیر و قدر و منزلتم ناچیز است و عذاب کردن من چیزی نیست که به مقدار ذرّه‌ای در پادشاهی و فرمانروایی‌ات بیافزاید؛ و اگر عذابم بر پادشاهی‌ات می‌افزود، صبر و شکیبایی بر آن را از تو درخواست می‌کردم و دوست داشتم که این فزونی برای تو باشد؛ امّا خدایا! سلطنتت بزرگ‌تر و پادشاهی‌ات بادوام‌تر از آن است که فرمان‌بردنِ فرمان‌برندگان بر آن بیافزاید، یا معصیتِ گناهکاران از آن بکاهد؛ (۷) پس به من رحم کن، ای مهربان‌ترین مهربانان! و از من گذشت کن، ای صاحب بزرگی و عظمت و رافت و محبّت! و توبه‌ام را بپذیر که تو بسیار توبه پذیر مهربانی.

پانویس

↑ ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶.
↑ ممدوحی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶-۳۰۵؛ .
↑ انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۵۸۷-۵۹۹.
↑ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۳-۳۰۵.
↑ فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۵۳۵-۵۳۹.
↑ مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۷، ص۲۹۷-۳۳۰.
↑ مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۶۳۷-۶۴۰.
↑ دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۶۹۹-۷۰۵.
↑ فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۵۹۲-۶۰۰.
↑ فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفة السجادیة، ۱۴۰۷ق، ص۱۰۱-۱۰۲.
↑ جزایری، شرح الصحیفة السجادیة، ۱۴۰۲، ص۲۸۵-۲۸۷.
↑

منابع

انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش.
جزایری، عزالدین، شرح الصحیفة السجادیة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۲ق.
دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
فضل‌الله، سید محمدحسین، آفاق الروح، بیروت، دارالمالک، ۱۴۲۰ق.
فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفة السجادیة، تهران، مؤسسة البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق.
مدنی شیرازی، سید علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق.
مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفة السجادیة، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.

پیوند به بیرون

[1] ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶.

[2] ممدوحی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶-۳۰۵؛ .

[3] انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۵۸۷-۵۹۹.

[4] ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۳-۳۰۵.

[5] فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۵۳۵-۵۳۹.

[6] مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۷، ص۲۹۷-۳۳۰.

[7] مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۶۳۷-۶۴۰.

[8] دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۶۹۹-۷۰۵.

[9] فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۵۹۲-۶۰۰.

[10] فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفة السجادیة، ۱۴۰۷ق، ص۱۰۱-۱۰۲.

[11] جزایری، شرح الصحیفة السجادیة، ۱۴۰۲، ص۲۸۵-۲۸۷.

[12] ↑

اطلاعات دعا و زیارت
نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری
موضوع	دعا هنگام خوف و خشیت از خدا
مأثور/غیرمأثور	مأثور
صادره از	امام سجاد(ع)
راوی	متوکل بن هارون
منابع شیعی	صحیفه سجادیه
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین